Żywie - Szywa

 

Żywie - Szywa

   W tym miejscu chciałem wrócić raz jeszcze do legendy związanej z kaplicą Św. Wita , która miała być założona w miejscu , które dawniej poświęcone było słowiańskiej Żywi. 

Jak widać na powyższym zdjęciu w dniu  15 czerwca Słońce zachodzi na tle gwiazdozbioru Byka, a wspomnienie liturgiczne Św. Wita w kościele katolickim obchodzone jest właśnie w dniu 15 czerwca.

Jednak co łączy akurat te dwie daty z tym konkretnym miejscem?

Poniżej znajduje się fragment austriackiej mapy katastralnej z XIX wieku, na której zaznaczona jest kaplica oraz biegnące do niej dojście. Jak już pisałem o tym wcześniej, na podstawie zebranych informacji domniemywałem, że kaplica zwrócona była frontem w stronę płn - zach. Poniższa mapa potwierdza to domniemanie. 

Kaplica nie została więc zorientowana na linii wschód - zachód, tak jak zwykle to czyniono. Musiał zatem istnieć ku temu istotny powód.  Jeden z nich wskazałem we wpisie Lwy i św. Wit .

Jak wiemy z historii  w czasie chrystianizacji miejsca kultu pogańskiego zastępowano miejscami kultu nowej wiary, a przejścia od jednej religii do drugiej następowało często z zachowaniem atrybutów starej wiary lecz już w nowej - chrześcijańskiej "interpretacji". 

Jaki zatem można odnaleźć związek pomiędzy Żywie, a Św.Witem? 

Poszlakę można odnaleźć w języku serbskim , w którym dzień Św.Vita nosi nazwę Vidovdan. Mamy tu nawiązanie do Vid, a słowa Vit i Vid pozostają ze sobą w bliskiej relacji fonetycznej, przy czym określenie wid w języku polskim jednoznacznie odnosi się do  "widzieć" (stąd też woda ze źródła bijącego u stóp naszej kapliczki, zgodnie z lokalną legendą, miała uzdrowić oczy króla Jana Kazimierza). Widzenie nieodłącznie związane jest ze światłem, a to ostatnie ze Słońcem. I tym sposobem wracamy znów do Żywie (Apisa). W epoce brązu byk niewątpliwie postrzegany był jako święte zwierzę. Można się tylko domyślać , iż działo się tak z uwagi na to , iż z uwagi na precesję punktu równonocy, w epoce brązu wiosna następowała właśnie w znaku byka. A dla społeczności rolniczych jest to niewątpliwie najważniejsza pora roku.

 

Neolityczna symbolika odnaleziona w Beskidzie Śląskim

 Zanim przejdę do próby omówienia kwestii poruszonej w tytule postu proponują , by czytelnik w pierwszej kolejności zapoznał się z poniżej linkowanym artykułem: " The rhombus a very frequent rock art sign" 

http://www.rupestre.net/tracce/?p=3398

Tym, co najbardziej nas powinno zainteresować jest poniższy fragment:

"So there cannot be any doubt that the rhomb at the semiotic level of “signs” represents “pars pro toto” the female body and the idea of the female (equal to the sign triangle in other cultural regions of other periods). Let us turn to the question of whether the rhomb can have a symbolic meaning too. There are a lot of indications, that quite early in the history of mankind the rhomb was connected with the idea of fertility, of live-giving power. Duerr (1984) documented, that for North American Indian tribes the central cup mark of rhombi had the meaning of a magic fertilisation. This symbols were associated with the woman as well as with female animals, the guarantee of survival for the early hunting societies (see the famous Magdalene hole-stick from Lorthet Fig. 5).The next step corresponding with the Neolithic revolution of settling down and developing agriculture was the idea of understanding the whole earth as female: to recognise the relationship between the fertility of soil and the female sexuality. For early agricultural society the female body of the earth was the place of regeneration of life. The entrance into the body of earth was possible through caves, so they were compared with the vagina of women. Therefore it can be no surprise that rhombi so often appear at the entrances of caves in Salzkammergut: at the Kalmosskirche, the Felszeichennische, the Jochwand-Halbhöhle as well as at the Gartenloch or the Seekarkirche. According to Neumann the symbolic meaning of natural caves changed over during the history of development to the cultural equivalents like temples, huts or houses. In all these cases doors and gates symbolise the womb of the motherly “vessel” (1987:57). Not infrequently the deep ritual importance of these thresholds between “inside” and outside” was manifested by strong symbols like the rhomb: by dozens of rhombi in lintels or great stones blocking entry to megalithic tombs or passage graves (Fourknocks, Newgrange). ".

Teraz możemy przejść do krótkiego omówienia poruszanej kwestii. 

Dzięki eksploracji prowadzonej przez członków Sekcji Archeologicznej Speleoklubu Bielsko-Biała, udało się zlokalizować dwa ryty w kształcie rombu na Malinowskiej Skale w Beskidzie Śląskim, poniżej zdjęcia rytów wykonane w czasie kolejnych eksploracji:

(Zdjęcia  z archiwum Jerzego Ganszera - Sekcja Archeologiczna Speleoklubu Bielsko-Biała, udostępnione za jego zgodą)

Jak widać na załączonych zdjęciach , ryty maja kształt zbliżony do rombów. Pochodzenie rytów nie jest znane i może być różnie interpretowane. Z naocznej obserwacji autora wynika, iż krawędzie rytów nie są ostro zakończone , co może wskazywać , iż nie zostały one wykonane w ostatnich latach. 

Ta okoliczność może mieć znaczenie jeśli uwzględni się również kształt wychodni od jej zachodniej strony, który ukazują poniższe zdjęcia: 

(Zdjęcia  z archiwum Jerzego Ganszera - Sekcja Archeologiczna Speleoklubu Bielsko-Biała, udostępnione za jego zgodą)

Zdjęcia mogą bowiem wskazywać na szerszy kontekst w jakim możemy interpretować sens rytów z Malinowskiej Skały -  zgodnie z tym, co zostało już powiedziane  ww. artykule : "The entrance into the body of earth was possible through caves, so they were compared with the vagina of women. Therefore it can be no surprise that rhombi so often appear at the entrances of caves ". 

Oczywiście same cechy morfologiczne wychodni w postaci widocznych na zdjęciach "obiektów jaskiniowych" nie mogą być traktowane jako tożsame z dosłownym wejściem do jaskini , albowiem są one zbyt płytko zagłębione, ale od wizualnej i sugestywnej strony mogą być za takie uznane. 

Zatem choć same ryty zapewne nie pochodzą z młodszej epoki kamiennej, to jednak na zasadzie kontynuacji znaczenia symboliki ich neolityczny rodowód  może być bardzo prawdopodobny.